LNG jako strategiczny surowiec dla Polski - analiza terminalu w Świnoujściu

Wprowadzenie do technologii LNG

Skroplony gaz ziemny (LNG – Liquefied Natural Gas) to gaz ziemny schłodzony do temperatury około -162°C, w której przechodzi ze stanu gazowego w ciecz. W tym stanie objętość gazu zmniejsza się około 600 razy, co umożliwia jego efektywny transport na duże odległości bez konieczności budowy rurociągów.

Technologia LNG pozwala na transport gazu ziemnego z rejonów świata odległych od Polski, takich jak Katar, Stany Zjednoczone, Australia czy Nigeria. Jest to kluczowy element dywersyfikacji dostaw, który uniezależnia kraj od dostaw rurociągowych, zwłaszcza tych ze wschodu.

Historia powstania terminalu LNG w Świnoujściu

Decyzja o budowie terminalu LNG w Świnoujściu zapadła w 2006 roku i była bezpośrednio związana z polityką wzmacniania bezpieczeństwa energetycznego Polski. Głównym celem inwestycji było uniezależnienie się od monopolistycznych dostaw gazu ziemnego z Rosji.

Budowa terminalu napotkała liczne wyzwania, zarówno techniczne, jak i finansowe, co spowodowało opóźnienia w realizacji projektu. Ostatecznie inwestycja, którą zrealizowała spółka Polskie LNG (obecnie część Gaz-System), kosztowała około 3,5 mld złotych.

Charakterystyka techniczna terminalu

Terminal LNG im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Świnoujściu to nowoczesna instalacja umożliwiająca odbiór, regazyfikację i przesył gazu ziemnego do krajowego systemu przesyłowego. Obecnie składa się z następujących elementów:

• Nabrzeże rozładunkowe - umożliwia przyjmowanie gazowców o pojemności od 120 tys. m³ do 216 tys. m³ LNG
• Dwa zbiorniki magazynowe - każdy o pojemności 160 tys. m³ LNG
• Instalacja regazyfikacyjna - o nominalnej wydajności 570 tys. Nm³/h
• Instalacje pomocnicze - w tym systemy bezpieczeństwa, automatyki i kontroli
• Gazociąg przyłączeniowy - łączący terminal z krajowym systemem przesyłowym

Początkowa przepustowość terminalu wynosiła 5 mld m³ gazu rocznie, co odpowiadało około 1/3 rocznego zapotrzebowania Polski na gaz. Po rozbudowie, która zakończyła się w 2021 roku, zdolności regazyfikacyjne zwiększyły się do 6,1 mld m³ rocznie. Planowana dalsza rozbudowa ma zwiększyć przepustowość do 8,3 mld m³ do 2024 roku.

Znaczenie terminalu dla bezpieczeństwa energetycznego Polski

Terminal LNG w Świnoujściu odgrywa strategiczną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego Polski z kilku powodów:

1. Dywersyfikacja dostaw gazu - umożliwia import gazu z różnych kierunków geograficznych, co zmniejsza zależność od pojedynczego dostawcy
2. Wzmocnienie pozycji negocjacyjnej - dostęp do globalnego rynku LNG pozwolił Polsce na uzyskanie lepszych warunków w negocjacjach z dotychczasowymi dostawcami
3. Elastyczność dostaw - w przeciwieństwie do kontraktów rurociągowych, LNG oferuje większą elastyczność zarówno pod względem wolumenów, jak i kierunków dostaw
4. Integracja z systemem gazowym UE - terminal LNG jest elementem korytarza Północ-Południe, który integruje systemy gazowe krajów Europy Środkowej
5. Bezpieczeństwo w sytuacjach kryzysowych - możliwość szybkiego zwiększenia dostaw w przypadku zakłóceń w innych źródłach

Znaczenie terminalu w Świnoujściu zostało szczególnie docenione podczas kryzysu gazowego w 2022 roku, gdy Rosja ograniczyła, a następnie całkowicie wstrzymała dostawy gazu do wielu krajów europejskich. W tym trudnym okresie zwiększony import LNG przez terminal w Świnoujściu był jednym z kluczowych czynników zapewniających ciągłość dostaw gazu do Polski.

Struktura dostaw LNG do Polski

Od momentu uruchomienia terminalu struktura geograficzna dostaw LNG do Polski ulegała znaczącym zmianom, odzwierciedlając zmiany na globalnym rynku tego surowca:

Podstawę portfela kontraktów LNG stanowią długoterminowe umowy:

• Kontrakt z Qatargas - podpisany w 2009 roku, przewiduje dostawy około 1,5 mln ton LNG rocznie (około 2 mld m³ gazu po regazyfikacji) przez 20 lat
• Kontrakty z firmami amerykańskimi - m.in. umowy z Cheniere Energy i Venture Global, zapewniające łącznie dostawy około 5,5 mld m³ gazu rocznie po 2024 roku

Oprócz kontraktów długoterminowych, PGNiG (obecnie część Grupy Orlen) aktywnie uczestniczy w rynku spotowym LNG, kupując dodatkowe ładunki w zależności od zapotrzebowania i sytuacji cenowej.

Ekonomika importu LNG

Import gazu w formie LNG wiąże się z określonymi kosztami, które wpływają na końcową cenę surowca. Główne składniki kosztu to:

• Koszt zakupu gazu w terminalu eksportowym (zależny od rynku)
• Koszt skraplania gazu
• Koszt transportu morskiego
• Koszt regazyfikacji w terminalu odbiorczym
• Koszty finansowania i amortyzacji infrastruktury

Historycznie LNG było droższe od gazu przesyłanego rurociągami, co wynikało z kosztów dodatkowych procesów technologicznych i transportu. Jednak w ostatnich latach różnica ta systematycznie się zmniejszała, a w 2022 roku, w wyniku kryzysu energetycznego, ceny gazu rurociągowego z Rosji w niektórych okresach przewyższały ceny LNG.

Warto zauważyć, że choć koszt importu LNG może być wyższy niż koszt gazu rurociągowego, to wartość dodana w postaci zwiększonego bezpieczeństwa energetycznego i dywersyfikacji dostaw stanowi istotny czynnik w ocenie ekonomicznej całego przedsięwzięcia.

Plany rozbudowy i nowe możliwości

Terminal LNG w Świnoujściu jest w trakcie realizacji programu rozbudowy, który obejmuje:

• Zwiększenie mocy regazyfikacyjnych do 8,3 mld m³ rocznie
• Budowę trzeciego zbiornika o pojemności 180 tys. m³ LNG
• Dodatkowe nabrzeże do obsługi mniejszych jednostek, bunkrowania i przeładunku LNG
• Instalację do załadunku LNG na cysterny kolejowe

Planowane inwestycje mają nie tylko zwiększyć przepustowość terminalu, ale również rozszerzyć zakres jego funkcjonalności o:

• Usługi bunkrowania statków - dostarczanie LNG jako paliwa dla jednostek morskich
• Przeładunek na mniejsze jednostki - tzw. usługa transhipment, umożliwiająca reeksport LNG do innych krajów regionu
• Rozwój transportu intermodalnego LNG - dostawy LNG cysternami samochodowymi i kolejowymi do odbiorców nieposiadających dostępu do sieci gazowej

Dodatkowo, w planach jest budowa pływającego terminalu FSRU (Floating Storage and Regasification Unit) w Zatoce Gdańskiej, o przepustowości około 4,5 mld m³ rocznie. Realizacja tego projektu, planowana na lata 2026-2027, jeszcze bardziej wzmocni pozycję Polski jako regionalnego hubu gazowego.

Wpływ terminalu na rynek gazu w regionie

Terminal LNG w Świnoujściu ma istotny wpływ nie tylko na polski rynek gazu, ale także na sytuację energetyczną całego regionu Europy Środkowo-Wschodniej:

• Zwiększenie płynności rynku - dostęp do globalnego rynku LNG zwiększa płynność regionalnego rynku gazu i wspiera rozwój giełd gazowych
• Hub gazowy - w połączeniu z innymi elementami infrastruktury (Baltic Pipe, interkonektory z sąsiednimi krajami), terminal przyczynia się do budowy polskiego hubu gazowego
• Wsparcie dla sąsiednich krajów - możliwość reeksportu gazu do krajów regionu, szczególnie tych uzależnionych od dostaw rosyjskich
• Impuls dla rozwoju gospodarczego - zapewnienie stabilnych dostaw gazu wspiera rozwój przemysłu w regionie

Szczególnie istotna jest rola terminalu w procesie dywersyfikacji dostaw gazu dla krajów Grupy Wyszehradzkiej i państw bałtyckich, które historycznie były silnie uzależnione od dostaw rosyjskich.

Wyzwania i perspektywy

Mimo niezaprzeczalnych sukcesów, przed terminalem LNG w Świnoujściu i całym sektorem LNG w Polsce stoją istotne wyzwania:

• Konkurencja na globalnym rynku LNG - rosnący popyt na LNG w Azji może prowadzić do zwiększonej konkurencji o dostawy
• Zmienność cen - globalne kryzysy, jak pandemia COVID-19 czy konflikt w Ukrainie, pokazały, jak zmienne mogą być ceny na rynku LNG
• Kwestie środowiskowe - choć gaz ziemny jest czystszym paliwem niż węgiel, w długim terminie również podlega ograniczeniom związanym z polityką klimatyczną
• Optymalizacja kosztowa - konieczność utrzymania konkurencyjności cenowej LNG w porównaniu z innymi źródłami gazu

Z drugiej strony, przed terminalem otwierają się nowe perspektywy rozwoju:

• Rozwój technologii LNG małej skali - wykorzystanie LNG w transporcie drogowym i morskim
• Innowacje technologiczne - możliwość adaptacji instalacji do przyszłych technologii, takich jak wodór czy biometan
• Regionalna współpraca - wzmocnienie roli Polski jako dostawcy gazu dla krajów regionu
• Elastyczność operacyjna - zdolność do szybkiego reagowania na zmieniające się warunki rynkowe

Podsumowanie

Terminal LNG w Świnoujściu stanowi kluczowy element infrastruktury energetycznej Polski, którego znaczenie wykracza daleko poza aspekty czysto ekonomiczne. Jest to strategiczna inwestycja, która w fundamentalny sposób zmieniła pozycję Polski na europejskim rynku gazu i znacząco wzmocniła bezpieczeństwo energetyczne kraju.

Doświadczenia ostatnich lat, a szczególnie kryzys gazowy 2022 roku, potwierdziły, jak ważne jest posiadanie zdywersyfikowanych źródeł dostaw gazu. Terminal LNG, wraz z innymi elementami infrastruktury gazowej (Baltic Pipe, interkonektory), tworzy system, który zapewnia Polsce bezpieczeństwo energetyczne nawet w obliczu poważnych zakłóceń na międzynarodowym rynku gazu.

Planowane dalsze inwestycje w terminal i rozszerzenie jego funkcjonalności będą tylko wzmacniać jego rolę jako jednego z filarów polskiej i regionalnej infrastruktury energetycznej w najbliższych dekadach.